Kapalı Yargılamaya Kimler Girebilir? Adaletin Sınırlarını Cinsiyet ve Toplumsal Dinamiklerle Düşünmek
Toplum olarak adalete dair en temel beklentilerimizden biri “şeffaflık”tır. Peki ya adaletin bazı anlarında kapılar kapandığında, yani “kapalı yargılama” söz konusu olduğunda işler nasıl değişir? Kimlerin o salona girmesine izin verilir, kimlerin dışarıda kalması gerekir ve bu sınırlama toplumsal adalet açısından ne ifade eder? Bu yazıda, meselenin yalnızca hukuki boyutuyla değil, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve empati açısından da derinlerine inmeye davet ediyorum sizi. Çünkü bazen adalet, sadece yasaların çizdiği sınırlarla değil, toplumun vicdanıyla da şekillenir.
Kapalı Yargılama Nedir?
Kapalı yargılama, bir davanın duruşmalarının kamuya açık olarak yapılmaması, yalnızca belirli kişilerin salonda bulunabilmesi anlamına gelir. Temel amacı, yargı sürecinin hassasiyetini korumak, tarafların güvenliğini sağlamak ve özel hayatın gizliliğini muhafaza etmektir. Özellikle cinsel saldırı davaları, çocukların mağdur veya sanık olduğu davalar, devlet güvenliği ile ilgili dosyalar gibi konularda kapalı yargılama sıkça uygulanır.
Bu tür davalarda amaç “gizlemek” değildir; aksine, adaletin daha sağlıklı ve zarar vermeden işlemesini sağlamaktır. Ancak “kimlerin içeri girebileceği” meselesi, toplumda temsil, güven ve eşitlik tartışmalarını da beraberinde getirir.
Kimler Kapalı Yargılamaya Girebilir?
Genellikle kapalı duruşmalara yalnızca aşağıdaki kişiler kabul edilir:
- Hakim ve mahkeme heyeti – Yargılamayı yürüten kişiler.
- Taraflar (sanık, mağdur, davacı, davalı) – Davanın doğrudan muhatapları.
- Taraf avukatları – Hukuki temsilciler.
- Tanıklar ve bilirkişiler – Sadece ifade verecekleri süre boyunca.
- Gerekli görüldüğünde yasal temsilciler veya veliler – Özellikle çocuk davalarında.
Bunun dışında, medya, kamu ve izleyiciler genellikle salona alınmaz. Bu durum adaletin tarafsızlığını ve mağdurun korunmasını desteklerken, bazı kesimlerce “şeffaflığın eksikliği” olarak da eleştirilir. İşte tam bu noktada toplumsal cinsiyet ve sosyal adalet dinamikleri devreye girer.
Erkeklerin Çözüm Odaklı Bakış Açısı
Erkeklerin yaklaşımı çoğu zaman analitik ve süreç odaklıdır. Onlara göre kapalı yargılamanın amacı nettir: Yargı sürecinin etkilenmesini önlemek, tarafların güvenliğini sağlamak ve adaletin daha doğru bir zeminde işlemesine katkıda bulunmak. Bu bakış açısından hareketle şu argümanlar öne çıkar:
- Sistemin etkinliği: Kamu baskısı olmadan daha objektif karar verilebilir.
- Gizlilik ve güvenlik: Özellikle tanık ve mağdurların korunması sağlanır.
- Hukuki düzen: Kanun koyucunun belirlediği çerçeve dışına çıkılmaması gerekir.
Bu yaklaşım, “kimlerin girebileceği” sorusunu teknik ve hukuki kriterlere göre yanıtlar. Örneğin, “Taraflarla ilgisi olmayan bir gözlemcinin varlığı neden gerekli olsun?” sorusu bu bakış açısının merkezindedir.
Kadınların Empati ve Toplumsal Etki Odaklı Bakışı
Kadınların yaklaşımı ise çoğunlukla duygusal zeka, empati ve sosyal etkiler ekseninde şekillenir. Onlara göre kapalı yargılama yalnızca hukuki bir araç değil, mağdurun psikolojik sağlığı, toplumsal baskıların hafifletilmesi ve adalet algısının güçlendirilmesi açısından da önemlidir.
- Mağdurun korunması: Travmatik olayların tekrar yaşanmasının önüne geçilir.
- Toplumsal duyarlılık: Özellikle cinsel şiddet veya çocuk istismarı gibi davalarda empati temelli bir yaklaşım gerekir.
- Güç ilişkileri: Medya baskısı veya toplumsal önyargılar yargı sürecini olumsuz etkileyebilir.
Bu perspektif, “kimlerin girebileceği” sorusunu sadece yasal çerçevede değil, insan onuru ve psikolojik güvenlik açısından da tartışır. Örneğin, bir kadının gözünden “Bu duruşmada mağdur yalnız hissedecek mi?” sorusu, “Yalnızca kimlik olarak değil, duygusal olarak da koruma sağlanıyor mu?” sorusuyla birleşir.
Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Boyutu
Kapalı yargılamaya kimin gireceği meselesi, temsil ve erişim konularıyla da yakından ilişkilidir. Engelli bireylerin, LGBTİ+ bireylerin veya azınlıkların taraf olduğu davalarda, yargı salonuna kimlerin alınacağı ve bu kişilerin nasıl temsil edileceği de adaletin kapsayıcılığını etkiler.
Ayrıca, toplumsal cinsiyet rolleri ve güç dengeleri nedeniyle bazı mağdurların yargı sürecinde kendilerini rahat hissedememesi, “kapalı yargılama” uygulamasının yeniden düşünülmesi gerektiğini ortaya koyar. Belki de gelecekte bu davalara belirli sivil toplum temsilcilerinin gözlemci statüsünde katılımı, hem gizlilik hem de toplumsal güven açısından yeni bir denge yaratabilir.
Sonuç: Adaletin Kapıları Kime Açık?
“Kapalı yargılamaya kimler girebilir?” sorusu basit gibi görünse de, ardında çok katmanlı bir tartışma yatar. Hukuki sistemin düzenleyici çerçevesi, mağdurların psikolojik güvenliği, toplumsal temsil hakkı ve adaletin algısı bu sorunun cevabında kesişir. Belki de asıl mesele, “kimlerin içeri alınacağı” kadar, “içeri alınmayanların neden dışarıda kaldığı” sorusudur.
Peki siz ne düşünüyorsunuz? Adaletin duvarları daha kapsayıcı mı olmalı, yoksa mevcut gizlilik sınırları korunmalı mı? Yorumlarda bu sorunun cevabını birlikte arayalım.